Historia

Terytorium, na którym leży m.in. gmina Tuplice nazywany jest Łużycami Dolnymi. W okresie plemiennym nie było jednolitym obszarem etnicznym. Zamieszkiwało je sześć odmiennych grup plemiennych: Selpuli, Nice, Zara, Zagost, Milczanie i Łużyczanie. Nazwa tych ostatnich, najprężniejszych, przeszła z czasem na pozostałe plemiona.

Terytorium, na którym leży m.in. gmina Tuplice nazywany jest Łużycami Dolnymi. W okresie plemiennym nie było jednolitym obszarem etnicznym. Zamieszkiwało je sześć odmiennych grup plemiennych : Selpuli , Nice , Zara , Zagost , Milczanie i Łużyczanie. Nazwa tych ostatnich, najprężniejszych, przeszła z czasem na pozostałe plemiona. Teren obejmujący gminęTuplice należał do plemienia Nice.

W dokumencie wystawionym dnia 01.05.1000r. w Aachen /Akwizgran/, jest mowa o tym, że cesarz Otto III powierza klasztorowi w Nienburgu /położonemu nad rzeką Saale/ na prośbę margrabiego Gero II i za wstawiennictwem opata Eggiharda : „Civitatem Niempsi dictam in comitatu marchionis in ripa fluminis Niza nominanti sitam atoue illud burgwardium cum omnibus villuis ad illud pretinientibus Pozditin, Gotheiuua, Bezdiez, Gozeuua, Zepi, Tamarini villua „.

Kolejna źródłowa wzmianka o tych miejscowościach pochodzi z dokumentu papieskiego wystawionego w Rzymie 24. 05. 1179 r. przez Aleksandra III . Jest w nim mowa o tym , że papież bierze pod swoją opiekę klasztor w Nienburgu i sankcjonuje prawa , wolności i posiadłości jako darowiznę cesarza Ottona III – gród Niempsi / Niemcza / ze wszystkimi jego wioskami. Byłe dobra cesarza Ottona III należące do klasztoru w Nienburgu znalazły się również w rękach papieża Innocentego III , o czym mówi dokument z czerwca 1216r.

Przebieg granicy płn .- wsch . plemienia Nice wyznaczają wg. L . Tyszkiewicza i A . Wędzkiego osady : Tamarini / Drzeniów /, Bezdiez / Biecz / , Zepi / Lipa /, Gotheiuua / Chociejów / , Gozeuua / Nowa Rola /, Pozdietin / Późna /. Według J. G . Worbsa Pozdietin to Pohsen – Późna , Gotheiuua – Gottern – Chociejów , Bezdiez – Beitzsch – Biecz , Gozeuua – Gassen – Jasień , Zepi – Leipe – Lipa i Tamarini – Drahne – Drzeniów. Nie ulega wątpliwości , że tereny te były zasiedlone zanim powstało państwo Polan.

Od niepamiętnych czasów źródła historyczne dzielą obecne Tuplice na Małe Tuplice / Klein Teuplitz / i Tuplice Wielkie / Gross Teuplitz /. Po raz pierwszy o Wielkich Tuplicach jako siedzibie kościoła parafialnego / ecclessia parochialis / mowa jest w matrykule biskupa miśnieńskiego Mikołaja z 1346 r. Dokument określa obszar podległy jurysdykcji kościelnej proboszcza z Forstu nad Nysą i wymienia ” ecclessia parochialis in Dewplicze Magna situata” – kościół parafialny w Tuplicach Wielkich położony. Przyjąć trzeba , że skoro w połowie XIV w. Tuplice były już siedzibą parafii , to miejscowość musiała być znacznie starsza.

Podczas prac ziemnych przy rozbudowie dworca kolejowego w 1880 roku natrafiono na rzymską monetę z brązu , pochodzącą z czasów cesarza Trajana / 98 – 117 r. ne./ .Naukowcy nie wykluczyli możliwości istnienia już wtedy szlaku handlowego , wiodącego na Wschód , mającego powiązania ze słynnym szlakiem bursztynowym. Szlak wiódł przez tereny określane w starosłowiańskim języku jako dewplicze – obszary torfiaste , bagienne , podmokłe.

Najwcześniej znanymi właścicielami Tuplic byli bracia Lorenz i Baltazar von Mezterode, których prawa do własności kwestionował Matthias von Biberstein, zajmujący w 1495r. zbrojnie te ziemie.

Na początku XVII w. Kroniki odnotowują niejakiego Krzysztofa von Berge, ajuż w połowie lat pięćdziesiątych – Albrechta von Ronowa. W 1642r. saksoński porucznik Rudolf von Bunau kupuje Nową Rolę i Świbinki ( wcześniej obie te wioski należały do rodziny Wiedebachów), w tym samym roku porucznik ten za zasługi dla dworu księcia Johanna Georga von Sachsen otrzymuje m. In. Matuszewice i Czerną. W 1668r. Tuplice stały się książęce. Kolejnymi właścicielami byli Promnitzowie, po nich Tuplice należały do znanej rodziny Bruhlów. W wyniku postanowień Kongresu Wiedeńskiego w 1815r. Tuplice stają się własnością korony pruskiej.

Wojenne zawieruchy nie ominęły Tuplic. W czasie wojny trzydziestoletniej (1618 – 1648) osada była wielokrotnie okupowana zarówno przez wojska cesarskie jak i szwedzkie. Jedni i drudzy grabili, palili, gwałcili i mordowali.
Niespokojnie było w latach trwania wojny siedmioletniej (1756-1763).
Przemarsze wojsk pruskich, austriackich i rosyjskich rujnowały okolice. Miejscowa ludność narażona była na wielkie kontrybucje, zmuszana do dostaw furażu, żywności i „żywego inwentarza ludzkiego”, gwałtem wcielanego do wojska przebywającego w danym okresie na terenie Tuplic.
Takie sytuacje powtarzały się w latach 1812 – 1814, kiedy to ruch wojsk napoleońskich pozostawiły po sobie ślady zniszczeń w postaci wytrzebionych lasów, spalonych wsi i rozstrzeliwanych mieszkańców, oskarżonych o współpracę z antynapoleońską opozycją.

W 1708r. Tuplice wielkie były już osadą targową z ograniczonymi prawami miejskimi. A prawa te Tuplice otrzymały z rąk księcia sasko – merseburskiego Christiana w 1678r.

W roku 1878 chociebuski nauczyciel gimnazjum, dr E. Veckenstadt opublikował pełen zapis dokumentu lokalizacyjnego miejskiego dla Tuplic.

Polski regest tego tekstu brzmi:
„Z bożej Łaski My Christian książe saski, landgraf turyngski, margrabia mieśnieński, dolno – i górnołużycki wiadomo czynimy naszym dzieciom i spadkobiercom, że mistrzom rzemiosła garncarskiego, kowalskiego, ciesielskiego i innych w Dewplitzach osiadłych nadajemy niniejszym własne prawa i swobody, uzależniające ich od Ławy Mistrzów w Forście. Zezwalam na utworzenie własnej Rady Starszych oraz odbywanie trzykrotnie w roku targów, ponadto zezwalamy na swobodny handel w krajach Naszych. Zezwalam na utworzenie urzędu Burmistrza i Ławy Rajców, wybór sędziego grodzkiego i komornika i to wszystko w celu rozwoju miasta ku chwale Naszej i społeczności Miasta Dewplitze.

Dano w Merseburgu 10 października 1678 roku”

Z przywileju księcia Christiana wynika, że ton gospodarczy miastu nadawali garncarze. Ich wyroby były znane i kupowane daleko poza granicami Łużyc. Tuplickie misy, dzbany, talerze, świeczniki, butelki, garnki, byłe eksportowane aż do Szczecina, Berlina i Drezna. O garncarzach z Tuplic mowa jest w dokumentach Ferdynanda von Bibersteina, pana na Brodach i Forście, chwaląc ich produkty i ceniąc je wyżej od wyrobów rzemieślników z Brodów, Forstu czy Lubska. Już w 1654r. Ulryk Wacław Biberstein postulował w liście do Christiana o nadaniu tuplickim garncarzom praw do samodzielności i zezwolenie im na utworzenie własnego cechu.

Prawa miejskie Tuplic były ograniczone. Dokument pergaminowy z 10.X.1678 roku nie zezwalał na budowę ratusza i systemu fortyfikacyjnego, a więc tych najbardziej zewnętrznych symboli suwerenności miasta zgodnie z prawem magdeburskim.

Faktem jest, że nawet to co społeczność tuplicka otrzymała z rąk Christiana, nie zostało do końca wykorzystane.

Skomplikowane dzieje polityczne tego rejonu, często zmienia właścicieli, klęski żywiołowe i wojny, które przetoczyły się przez ten obszar, nie sprzyjały umacnianiu i rozwojowi nadanych praw. Wprawdzie status nadanego w 1678r. Tuplicom nigdy nie odebrano, to jednak miasto nie było zdolne do udźwignięcia swojej miejskości i mimo silnej industrializacji w XIXw. Nie wyszło poza ograniczone prawa miejskie.

Według sprawozdania starosty żarskiego z 1816r. Małymi Tuplicami nazywano osadę zlokalizowaną na obszarze dzisiejszego kompleksu kolejowego, a pozostałe – Wielkimi Tuplicami. Do połączenia tych dwóch osad doszło w latach czterdziestych XIXw.

„Boom” przemysłowy Tuplic rozpoczął się w latach sześćdziesiątych XIXw. Na terenie Małych Tuplic bracia Jeschkowie wznieśli cały kompleks zakładów ceramicznych, a jasieńskie fabryka Hahn uruchomił kopalnię odkrywkową węgla brunatnego „Wilhemine”. W 1888r. powstaje w tuplicach huta szkła, w której wytwarzano białe szkło taflowe. Dane z 1925r. wymieniają dwie huty szkła, tartak, browar, fabrykę krochmalu, dwie kopalnie węgla brunatnego i cygielnię.

Zyski miasteczku przynosiła komora celna istniejącego w Tuplicach od 1725r.

Tę tradycję Tuplice zachowały do dziś.